Sarı nokta hastalığı nedir?
Sarı nokta hastalığı (Senil makula dejeneresansı, yaşa-bağlı makula dejenerasyonu SMD), dejeneratif bir retina hastalığıdır ve gelişmiş ülkelerde, 65 yaş üstü bireylerin en yaygın görme kaybı sebebidir.
Retina nedir?
Retina; gözün arka iç yüzeyini örten ince, ışığa hassas tabakadır. Göze ulaşan ışık, kornea ve mercek tarafından kırınıma uğrayarak retina üzerine odaklanır. Retinada oluşan bu görüntü elektrik sinyallerine çevrilerek, optik sinir aracılığı ile beyine ulaşır.
Makula nedir?
Makula; retinanın merkezi görme ve renkli görmeden sorumlu küçük bir bölümüdür. Okumak, araç kullanmak ve ayrıntı çalışmamızı mümkün kılan bölgedir. Makula dışında kalan çevre retina ise, etraf görmemizde ve gece görmemizde etkindir rol oynar.
Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (Sarı nokta hastalığı) kimlerde görülür?
Sarı nokta hastalığı, özellikle 55 yaş sonrası, artan yaşla orantılı şekilde görülmektedir.
Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (Sarı nokta hastalığı) tipleri nelerdir?
Kuru ve yaş (eksudatif) olmak üzere iki tipi vardır. Genelde, önce kuru tip sarı nokta hastalığı yavaş ve ağrısız ilerleyen şekilde görülürken, yaş tip sarı nokta hastalığı kuru tipin görüldüğü bireylerde, daha ileri safhalarda görülmektedir. Kuru tipin gelişimi on yıllar alırken, yaş tip aylar, haftalar içinde, hatta akut şekilde gelişebilmektedir. Kuru tip sarı nokta hastalığı, retinal pigment epitelinin altında metabolit birikimlerinden (druzen) kaynaklanırken; yaş tip sarı nokta hastalığı, retina altı bölgede yeni damarların (koroidal neovaskuler membran) oluşumundan kaynaklanır.
Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (Sarı nokta hastalığı) sebepleri nelerdir?
Makula dejenerasyonu, çoğu zaman doğal yaşlanmanın bir sonucudur. Zaman geçtikçe, retinal dokular yıkıma uğrar ve incelir.Bu hasar süreci, makula fonksiyonunda kayıpla sonuçlanır.
Makula dejenerasyonunun %10’unda, reinal yaşlanma sürecine, retinayı besleyen küçük damarların sızdırması da dahil olur. Bu sızdıran damarların oluşturduğu yara dokusunda, sıklıkla, yeni, anormal damar oluşumları başlar. Kan ve biriken sıvı, makulayı hasara uğratarak, görmede bozulma ve bulanıklaşmaya neden olur. Yoğun yara dokusu oluşumu, merkezi görmede ciddi azalma ile sonuçlanır.
Makula dejenerasyonuna sebep olabilen daha nadir sebepler ise, yaralanma, enfeksiyon, iltihap gibi durumlardı. Hastalık bazen, kalıtsal da olabilir.
Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (Sarı nokta hastalığı) belirtileri nelerdir?
Sarı nokta hastalığının belirtileri, görmede bozulma, merkezi görme kaybı (kör nokta veya skotom oluşumu), okumada zorluk ve ışığa ihtiyacın artması, renk görme kalitesinin düşmesi, devamlı çizgileri kırık görme olarak sıralanabilir.
Makula dejenerasyonu, okuduğunuz sayfanın ortasındaki kelimelerin bulanıklaşmasına sebep olabilir.
En belirgin şikayet, merkez görmede bulanıklaşma veya bozulmadır. Okumada,yakın çalışmada ve araç kullanmada zorluk farkedilebilir. Makula dejenerasyonu olan bir kişi, sayfada bulanık harfler, satırların karışması, merkez görmede siyah veya boş alan tarifleyebilir.
Makula dejenerasyonu, renkli görmede azalmaya da sebep olabilir. Makula dejenerasyonunda, merkezi görme ve renkli görmeyi bozulsa da etraf görme etkilenmediğinden, hastalık, tam körlükle sonuçlanmaz. Diğer taraftan, hastalık tek gözde ortaya çıkarsa, sağlam olan diğer göz, eksikliği tamamlayacağı için, belirtiler farkedilmeyebilir.
Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (Sarı nokta hastalığı) tanısı nasıl konur?
Genelde klinik muayene (damlalı göz dibi muayenesi, Amsler Grid testi…) tanı için yeterli olsa da, fundus otofloresens, optik koherens tomografi, floresein anjiyografi gibi yardımcı tetkikle sarı nokta hastalığının yaş ve kuru tiplerini ayırt etmek için kullanılabilmektedir.
Retinayı incelemek için oftalmoskop adı verilen ışıklı bir cihaz kullanılır. Ek olarak bazı özel testler uygulanabilir. Amsler ızgara testi, hastanın grafik kağıdına benzer bir kağıda bakarak, merkezi görmede bozulma ya da kör nokta oluşumunu değerlendirdiği bir testtir. Renkli görme testi, renkli şekiller içine yerleştirilmiş sayıları tanıyamayan hastada, makula hasarının anlaşılmasında faydalıdır.
Optik koherens tomografi ismi verilen zararsız bir test ile çok yüksek hassasiyet ile tanı konulabilir.
Yine, makula dejenerasyonu saptanırsa, fluorescein anjiyografi adı verilen bir tetkik yardımı ile damarlarda sızıntı varlığı değerlendirilebilir. Damardan verildiğinde hızla göze ulaşan bir boyar madde, hastanın kolundan enjekte edilir. Sonrasında, retinal damarların fotoğrafları çekilerek hasarın derecesi saptanır.
Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (Sarı nokta hastalığı) tedavi edilmez ise ne olur?
Yaş tip sarı nokta hastalığında hastalığın seyri daha ağır ve görme kaybı daha hızlıdır. Tedavi edilmediği takdirde semptomlar ağırlaşır, kanamalar görülmeye başlar ve son aşamada körlüğe sebep olabilir.
Sarı nokta hastalığının tedavisi nasıl yapılır?
Hastalığın gidişatını yavaşlatmak veya durdurmak ve yaşam kalitesini arttırmaya yöneliktir. A, C, E vitaminleri, beta karoten ve çinko; yeşil yapraklı sebzeler ve balık ağırlıklı bir diyet ve sigara kullanımı gibi risk faktörlerinden kaçınmak, ilk aşamadaki tedavi yöntemlerindendir. Yaş tip sarı nokta hastalığı ise, VEGF inhibitörlerinin (ranibizumab, bevacizumab, pegaptanib) göz içi enjeksiyonuyla ve bunun uygun olmadığı durumda lazer koagülasyon ve fotodinamik tedavi yöntemleriyle tedavi edilmektedir.
Az Görenlere Yardım Cihazları
İleri makula dejenerasyonu olan ve mevcut tedavilerden fayda görmemiş kişiler, bir takım yardımcı cihazlardan fayda görebilirler. Büyüteç görevi gören cihazlar, teleskopik gözlükler, el büyüteçleri, bunun için uygun cihazlar olup, iyi ve parlak bir aydınlatma, büyük yazılı kitap, gazete ve dergiler sunulabilecek imkanlardır.
ÖNLEMEK EN İYİ İLAÇTIR
Hastalık belirtilen farkedilmeden seyredebileceğinden, düzenli göz muayeneleri, makula dejenerasyonunun saptanmasında tek etkili yöntemdir. Makula dejenerasyonunun tedavisi, erken dönemde uygulandığında daha etkilidir; bu nedenle hastalığın erken tanısı, ileri görme kaybının önlenmesinde önemlidir. Düzenli takipler, özellikle, akrabalarında retina problemleri olan bireyler ve yaşlı erişkinlerde önemlidir.
Merkezi görme veya renkli görmede sıkıntınız varsa, eksiksiz bir görme muayenesinden geçmeniz gerekmektedir.
Referanslar
- Arroyo JG, Trobe J, Schmader KE, Libman H. Age-Related Macular Degeneration: Clinical Presentation, Etiology, and Diagnosis. In: Post TW, ed. UpToDate .Waltham, MA: UpToDate.https://www.uptodate.com/contents/age-related-macular-degeneration-clinical-presentation-etiology-and-diagnosis
- Maturi RK, Dahl AA. Nonexudative (Dry) Age-Related Macular Degeneration (AMD). In: Nonexudative (Dry) Age-Related Macular Degeneration (AMD).
- Gheorghe A, Mahdi L, Musat O. AGE-RELATED MACULAR DEGENERATION. Rom J Ophthalmol. 2015;59(2):74-77.